Milenyum Sonrası Türk Dış Politikası: Yeni Osmanlıcılık Ve Türk Avrasyacılığı Ekseninde İnşa Edilen Bir Pragmatizm

ÖZ. Soğuk Savaş döneminde, genel itibarıyla NATO üyeliğine dayalı ve Avro-Atlantik İttifakı’nın sistemsel öngörülerine dayalı tek boyutlu bir dış politika benimsemiş olan Türkiye, bugün farklı bir dış politika yaklaşımına sahiptir. Türkiye, Soğuk Savaş sonrası dönemde coğrafi determinizm ve güvenlikçi dış politikayı aşabilme yönünde bir isteklilik ortaya koymuştur. 1990’lı yılların başında komşu coğrafyalara açılım anlamında ciddi bir irade ortaya konmuştur. Ne var ki, yaşanan siyasal ve ekonomik problemler nedeniyle bu irade söylem boyutunda kalmıştır. Eski Osmanlı medeniyet sahasına ve Avrasya’ya vurgu yapan dış politika anlayışının başarısız olmasının en önemli nedenlerinden biri de kavramsal boyuttan yoksun olmasıdır. Ahmet Davutoğlu’nun Stratejik Derinlik adını verdiği doktriner anlayışı ise Türk Dış Politikası’nda görülen değişimin temel dayanak noktası olmuştur. Bu doktrin, Osmanlı coğrafyasına ve kültürel ortaklığına yapılan atıf üzerinden Türkiye’yi bir Avrasya gücü haline getirebilmeyi hedeflediği için Yeni Osmanlıcılık olarak da adlandırılmıştır. Davutoğlu’nun Afro-Avrasya adını verdiği ve Kuzey Afrika, Ortadoğu, Balkanlar, Kafkasya, Karadeniz Havzası ve Orta Asya’yı içerisine alan geniş bölge, Stratejik Derinlik doktrininin uygulama sahası olarak görülmektedir. Stratejik Derinlik doktrini, eski Osmanlı coğrafyasına yaptığı atıf itibarıyla medeniyete dayalı bir jeopolitik girişim olarak görülebilir. Osmanlı medeniyet alanında ortak yaşam kültürü, sosyo-kültürel yakınlık ve din gibi unsurlar üzerinden anlamlandırılan işbirliği, Orta Asya söz konusu olduğu zaman Türk kimliği üzerinden meşrulaştırılabilmektedir. Bu anlayış, içselleştirmiş olduğu pragmatizm ve vurgu yaptığı coğrafya ekseninde, Rusya’daki Avrasyacı düşünceden etkilenerek kurgulanmaya çalışılmış olan Türk Avrasyacılığı’nın farklı bir yorumu olarak görülmelidir. Nitekim Stratejik Derinlik, Avrasyacı düşüncenin Batı karşıtlığı üzerine temellendirilmiş içeriğini reddetmekte ve Türkiye’yi medeniyetler arasında bir köprü haline getirmeyi amaçlamaktadır. Yeni Osmanlıcılık ya da Stratejik Derinlik olarak adlandırılan bu politika, Türk Avrasyacılığı’na dair muhafazakâr kanadın savunduğu görüşleri temel almaktadır.

Anahtar Kelimeler: Avrasyacılık, Rusya, Stratejik Derinlik, Yeni Osmanlıcılık, Pragmatizm.

TURKISH FOREIGN POLICY AFTER THE MILLENNIUM: PRAGMATISM CONSTRUCTED IN THE CONTEXT OF NEO-OTTOMANISM AND TURKISH EURASIANISM

ABSTRACT. At the Post Cold War era, Turkey revealed an eagerness for overcoming the geographical determinism and securitization that embedded into its foreign policy. However, this desire roomed into a dimension of discourse because of the political and economical problems. One of the most important reasons the foreign policy understanding that stressed upon the former Ottoman geography and Eurasia falls through is the lack of theoretical dimension. The doctrinal approach of Ahmet Davutoğlu, named as Strategic Depth, is the main fulcrum of the alteration that can be seen at Turkish Foreign Policy. This doctrine is named also as Neo Ottomanism, due to its aim of making Turkey a Eurasian power by referencing the Ottoman geography and cultural cooperation. Wider region that Davutoğlu named as Afro-Eurasia and involves North Africa, Middle East, Balkans, Caucasia, Black Sea Basin and the Central Asia could be seen as the area of implementation. In this respect, the doctrine of Strategic Depth would be seen as a geopolitical initiative based on civilization in respect of the Ottoman reference. Cooperation that makes sense by history, affinity of socio-culture and religion at the former Ottoman land, would be legitimized over the Turkish identity when Central Asia is discussed. This insight can be seen as a different interpretation of the Turkish Eurasianism which interiorised a pragmatist attitude by the reference of Ottoman Empire and theorized by the impact of the Russian Eurasianist notion. Hence, Strategic Depth rejects the content of the Eurasianist thought which opposes the Western civilization and aims to locate Turkey as bridge between the civilizations. This policy that named as Strategic Depth or Neo Ottomanism uses the conservative approach as a base concerning the Turkish Eurasianist notion.

Keywords: Eurasianism, Russia, Strategic Depth, Neo Ottomanism, Pragmatism.

Milenyum Sonrası Türk Dış Politikası: Yeni Osmanlıcılık Ve Türk Avrasyacılığı Ekseninde İnşa Edilen Bir Pragmatizm Göktürk TÜYSÜZOĞLU Alternatif Politika, Cilt 5, Sayı 3, Aralık 2013