TBMM’de LGBT Hakları Gündeminin Ortaya Çıkısı Ve Gelişimi: 2008-2014

ÖZ. Lezbiyen, gey, biseksüel ve trans (LGBT) hakları hareketinin özellikle Latin Amerika, Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da kazandığı başarılar LGBT haklarını yakın dönemde uluslararası insan hakları çerçevesinin parçası haline getirdi. Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler düzeyinde LGBT haklarının tanınmasına yönelik olumlu gelişmelere rağmen, Türkiye halen LGBT’leri koruyacak ayrımcılık karşıtı düzenlemeleri yürürlüğe koymamış ve LGBT haklarını yasal düzeyde tanımamış durumda. Fakat hem uluslararası hem de yerel dinamikler LGBT haklarını siyasi gündemin üst sıralarında tutuyor. Uluslararası düzeyde Avrupa Birliği her yıl yayınladığı ilerleme raporlarında LGBT hakları ihlallerine ve LGBT’lerin karşı karşıya kaldıkları ayrımcı uygulamalara dikkat çekerek LGBT hakları hareketine önemli bir siyasi kaldıraç oluşturuyor. Yerel düzeyde ise Türkiye 1990’lı yıllardan itibaren canlı bir LGBT hakları hareketinin yükselişine ve 2000’li yılların ortalarından itibaren ise bu hareketin daha görünür hale gelmesine, kendi siyasî sözünü güçlü bir biçimde üretmesine ve güçlenmesine sahne oluyor. Türkiye LGBT hakları hareketinin ülkenin toplumsal ve siyasi çerçevesine etkisi henüz yeterince incelenmedi. Bu çerçevede bu makale toplumsal hareketlerin incelenmesinde sosyal yapılandırmacılık yaklaşımının izinden giderek Türkiye LGBT hakları hareketinin meclis merkezli siyaset üzerindeki etkisini incelemektedir. Makale mecliste verilen LGBT hakları temaları ile ilişkili soru ve araştırma önergelerinin taramasına dayanmaktadır. Bu çalışma üzerinden makale Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) LGBT hakları gündeminin doğuşu ve gelişmesini Türkiye’de Volkan Yılmaz-Hilal Başak Demirbaş alternatif politika Cilt 7, Sayı 2, Haziran 2015 LGBT hakları hareketinin siyasî tarihi ile birlikte değerlendirmektedir. Makale 2000’li yılların ortalarından itibaren Türkiye’de LGBT hakları hareketinin gelişiminin ve bu gelişime paralel meclis merkezli siyaset ile kurduğu bağların LGBT hakları meselesinin TBMM’nin gündemine gelmesini sağladığını iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Toplumsal Hareketler, Parlamenter Siyaset, LGBT Hakları, Eşcinsel Hakları, Trans Hakları, Savunuculuk.

EMERGENCE AND ADVANCEMENT OF THE AGENDA FOR LESBIAN, GAY, BISEXUAL AND TRANS (LGBT) RIGHTS IN THE TURKISH GRAND NATIONAL ASSEMBLY

ABSTRACT. The success of lesbian, gay, bisexual and trans (LGBT) rights movements especially in Latin America, Western Europe and North America has recently made LGBT rights part of the international human rights framework. Despite the advances at the level of European Union and United Nations, Turkey still lacks anti-discrimination measures for LGBTs and has not yet recognised LGBT rights at the legal and constitutional levels. However, both international and domestic political dynamics keep LGBT rights at the top of the political agenda. At the international level, European Union provides significant political leverage for the LGBT rights movement by drawing attention to the violation of LGBT rights and discriminatory practices LGBTs face in its annual progress reports for Turkey. At the domestic level, Turkey has been witnessing the rise of a vibrant LGBT rights movement since 1990s, which has become increasingly visible, politically vocal and powerful since the second half of 2000s. The influence of LGBT rights movement in Turkey on social and political landscape of the country has not adequately been studied so far. In this context, following the footsteps of social constructivist approach to social movements, this article analyses the influence of LGBT rights movement in Turkey at the parliamentary politics. Based upon a review of parliamentary questions concerning themes related to LGBT rights issues, the article links the birth and development of LGBT rights agenda at the Grand National Assembly of Turkey with the political history of LGBT rights movement in Turkey. It is argued that the rise of LGBT rights movement since the second half of 2000s and the links it established with the parliamentary politics elevated the LGBT rights issue to the political agenda of the Turkish Grand National Assembly.

Keywords: Social Movements, Parliamentary Politics, LGBTI Rights, Gay Rights, Trans Rights, Advocacy.

TBMM’de LGBT Hakları Gündeminin Ortaya Çıkısı Ve Gelişimi: 2008-2014 Volkan YILMAZ - Hilal Başak DEMİRBAŞ Alternatif Politika, Cilt 7, Sayı 2, Haziran 2015