İNKILAP, İNKİŞAF, İNKIRAZ: KARAOSMANOĞLU, TAHİR VE PAMUK ROMANLARINDA KEMALİZM DAVASI

ÖZ. Bu çalışma Modern Türk Edebiyatı kanonunda üç farklı döneme yoğunlaşarak Cumhuriyet’in kuruluş felsefesini yeniden yorumlamayı hedeflemektedir. Tartışmamız sırasıyla Yakup Kadri Karaosmaoğlu’nun Ankara (1934), Kemal Tahir’in Yol Ayrımı (1971) ve Orhan Pamuk’un Cevdet Bey ve Oğulları (1982) romanlarında kuruluşun temel tezlerini değerlendirerek yazarların Kemalizm’e yükledikleri anlamları ve eleştirileri açığa çıkarmayı amaçlıyor. Buradan hareketle, Ankara’nın kurucu Kemalist anlatısı, Yol Ayrımı’nın anti-Kemalist eleştirisi ve Cevdet Bey ve Oğulları’nın post-Kemalist yorumu, Cumhuriyet’in ilk asrının üç önemli uğrak noktası ve tarihsel analizi olarak okunacaktır. Ele alınan romanlar, Cumhuriyet’i devrim (inkılap), Bildung (inkişaf) ve çöküş (inkıraz) kavramları bağlamında değerlendirirken, Kemalizm’i bir kurtuluş ve kuruluş davası – ideolojik bir iyi hayat İdeası – olarak anlamanın önündeki imkânlar ve engeller vurgulanacaktır. Çalışmamız, İlker Aytürk ve Berk Esen’in önerdikleri “post-post-Kemalizm” kavramının eleştirel çerçevesi ekseninde Cumhuriyet’in kuruluşuyla ilgili tartışmaların yeniden değerlendirilmesinin gerekliliğini işaret ederek, kuruluşun normatif eleştirisini bu üç roman üzerinden karşılaştırmalı olarak geliştirmeyi hedeflemektedir. Sonuç olarak çalışmamız, Kemalizm’i eleştirel bir perspektiften anlama girişiminin Ankara, Yol Ayrımı ve Cevdet Bey ve Oğulları’nda tarihsel bir anlatı olarak izinin sürülebileceğini ve bu yorumlama çabasının Cumhuriyet’in kuruluşuna ilişkin belki de fazlasıyla görmezden gelinmiş hermeneutik bir okumayı mümkün kılabileceğini iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kemalizm, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Kemal Tahir, Orhan Pamuk, Eleştirel Hermeneutik.

REVOLUTION, DEVELOPMENT, COLLAPSE: THE CAUSE OF KEMALISM IN THE NOVELS OF KARAOSMANOĞLU, TAHİR AND PAMUK

ABSTRACT. This study aims to reinterpret the founding philosophy of the Republic by focusing on three different periods in the canon of Modern Turkish Literature. Our discussion aims to reveal the meanings and criticisms that the authors attribute to Kemalism by evaluating the basic theses of the founding in Yakup Kadri Karaosmaoğlu's Ankara (1934), Kemal Tahir's Crossroads (1971) and Orhan Pamuk's Cevdet Bey and His Sons (1982). From this point of view, the founding Kemalist narrative of Ankara, the anti-Kemalist critique of Croosroads, and the post-Kemalist interpretation of Cevdet Bey and His Sons will be read as three important junctures and historical analyses of the first century of the Republic. While evaluating the Republic in the context of the concepts of revolution (inkılap), Bildung (inkişaf) and collapse (inkıraz), the novels will highlight the possibilities and obstacles to understanding Kemalism as a cause of liberation and establishment – as an ideological ideal of the good life. Our study aims to develop a comparative and normative critique of the founding of the Republic through these three novels by pointing out the necessity of reevaluating the debates on the founding of the Republic on the axis of the critical framework of the concept of “post-post-Kemalism” proposed by İlker Aytürk and Berk Esen. In conclusion, our study argues that the attempt to understand Kemalism as a historical narrative from a critical perspective can be traced respectively in Ankara, Crossroads and Cevdet Bey and His Sons, and thereby this interpretive effort would enable a hermeneutical reading of the founding of the Republic that has perhaps been too often overlooked.

Keywords: Kemalism, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Kemal Tahir, Orhan Pamuk, Critical Hermeneutics.

* Dr., Bağımsız Araştırmacı, oemrahgurel@gmail.com, ORCID ID:  https://orcid.org/0000-0002-0946-0949

** Doç. Dr., Ege Üniv., Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, İzmir, Türkiye, kurtuluscengiz@yahoo.com, ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-2706-8254

Kaynak Göster:

Gürel, Özgür Emrah ve Kurtuluş Cengiz (2025), "İnkılap, İnkişaf, İnkıraz: Karaosmanoğlu, Tahir ve Pamuk Romanlarında Kemalizm Davası", Alternatif Politika, 17 (2): 416-449. DOI: https://doi.org/10.53376/ap.2025.15

İNKILAP, İNKİŞAF, İNKIRAZ: KARAOSMANOĞLU, TAHİR VE PAMUK ROMANLARINDA KEMALİZM DAVASI Özgür Emrah GÜREL & Kurtuluş CENGİZ Alternatif Politika, Cilt 17, Sayı 2, Haziran 2025