Türkiye’nin Güney Kafkasya Politikası (1989-1993): Batı’nın Belirleyiciliği

ÖZ. Bu çalışmada SSCB’nin dağılma süreci ve hemen sonrasında Türkiye’nin Güney Kafkasya politikası incelenmektedir. Türkiye’nin Güney Kafkasya politikasını belirleyen dinamiklerden yola çıkılarak, bu politikanın içeriği ve etkinlik düzeyi çözümlenmektedir. Çalışmanın temel savı, SSCB’nin dağılma sürecinde ve hemen ertesinde Türkiye’nin Güney Kafkasya politikasının büyük ölçüde Batı’nın SSCB/Rusya Federasyonu politikasına uygun bir biçimde belirlendiğidir. SSCB’nin dağılma sürecinde Doğu-Batı yumuşaması Türkiye’yi Batı’ya paralel “Moskova merkezli” bir politikaya yöneltirken, SSCB sonrası dönüşüm yıllarında Batı’nın Rusya Federasyonu’nu ön plana alan bir Avrasya politikası geliştirmesi Türkiye’yi de aynı çizgide tutmuştur. Bu bağlamda, Türkiye Sovyet sonrası devletlerin küresel ekonomiye eklemlenmeleri sürecinde modelleştirilmiş, üstelik söz konusu model İran tesirine karşı Rusya Federasyonu tarafından da desteklenmiştir. Ancak özellikle Nisan 1993’ten itibaren Ermeni güçlerin Dağlık Karabağ’ın ötesindeki Azeri topraklarını işgale girişmeleri etnik kimlik faktörünün Türk dış politikasındaki belirleyicilik düzeyini arttırmış ve Türk dış politikasını Azerbaycan merkezli bir şekle dönüştürmüştür. Aynı dönemde filizlenen Batı-Rusya Federasyonu enerji rekabeti, uzun vadede Türk modeline karşı Rusya Federasyonu’nun kuşkularını arttırarak modelin başarı şansını azaltmıştır. Azerbaycan’da Haziran 1993’te Elçibey’in devrilmesi, Türk dış politikasının kalan tek bölgesel dayanağında da zemin yitirmesi anlamına gelmiştir.

Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Türk Dış Politikası, SSCB.

TURKEY’S SOUTH-CAUCASUS POLICY (1989-1993): THE WEST AS A DETERMINANT

ABSTRACT. This article examines Turkey’s South Caucasus policy during the collapse of the Soviet Union and thereafter. Starting from the determining dynamics, the content and the efficiency level of this policy are analysed. The main argument of this article is that during the collapse of the Soviet Union and thereafter, Turkey’s South Cau casus policy had been determined in accordance with the West’s USSR/the Russian Federation policy. During the dissolution of the Soviet Union, East-West rapprochement affected to a Western-oriented and Moscow-centred Turkish foreign policy. Likewise, during the first years of the post-Soviet transformation, Russian Federation-oriented Eurasian policy of the West brought about a parallel Turkish foreign policy. In this vein, Turkey was presented as a model in the integration of post-Soviet states within the global economy. Moreover, this model was supported by the Russian Federation against Iranian regional influence. However, the process of Armenian occupation of Azerbaijani lands outside Nogarno-Karabagh since June 1993, had paved the way for a more ethnicity-oriented and Azerbaijan-centred Turkishforeign policy. At the same period, the burgeoning Western-Russian energy competition increased the doubts of the Russian Federation about the model and as a result, the chance of success of the Turkish model was diminished. Turkey lost its last regional supporter when Elchibey was ousted in June 1993 after an armed insurrection.

Keywords: Azerbaijan, Armenia, Georgia, Turkish Foreign Policy, USSR.

Türkiye’nin Güney Kafkasya Politikası (1989-1993): Batı’nın Belirleyiciliği Utku YAPICI Alternatif Politika, Cilt 7, Sayı 3, Ekim 2015